POBEDI SRPKE VOJSKE su predhodili brojni problemi.
Jedan od većih je bio artiljerijska municija!
Već u oktobru 1914. godine nedostajalo je artiljerijske municije. Usledila je racionalizacija korišćenja preostalih zaliha. Od saveznika je zatražena pomoć u municiji. Engleska je pozajmicu od 800.000 funti, uslovila Srbiji nakon rata da deo Makedonije ustupi Bugarima. Ucena nije prošla. Artiljeriiska municija iz Francuske uvdrugoj polovini novembra stiže u Solunsku luku, ali se ispostavlja da ne odgovara srpskim topovima, od 75mm. Čaure su bile duže za 2.5mm. Munivcija je železnicom transportovala do Niša na demontiranje, pa u Kragujevac, u topolivnicu(buduću Zastavu odnosno Crvenu Zastavu), gde su čaure skraćene, municina osposobljena. Sledi transport prugom na ratište. Zbog brzine tranpsorta načelnik štaba vrhovne komande vojvoda Radomir Putnik je železnicu nazvao:„Petom srpskom armijom.“
Na osnovu stanja u Prvoj armiji i izveštaja o protivniku, komandant, general Živojin Mišić izdaje naredbu da se 2. decembra izvrši grupisanje trupa na desnom boku i da se otpočne sa pripremama za protivnapad 3. decembra.
U Srpskoj vojsci je okončana popuna srpske vojske ljudstvom, regrutima, obveznicima i kao poslednji atom snage na ratište su upućeni đaci podoficiri iz vojne škole u Skoplju tzv. 1300 kaplara.
Mišić komanduje srpskim armijama 3. decembra da krenu u opšti protivnapad, dok trupe Odbrane Beograda ostaju na svojim položajima da bi zaštitile bok i pozadinu II armije.r
Osnovna zamisao bila je da se brzo zauzme greben Suvobora, da se munjevitim udarom stigne u dolinu Kolubare, do Valjeva, sa jasnim ciljem presecanja austrougarskih trupa na dva dela. Stoga je Mišić naredio:
- Drinskoj diviziji I poziva da prodre na frontu Ručić – Kriva Reka
Reljinskom odredu i bataljonu na Golubcu (483) čuvaju desni bok divizije i izvrše napad na liniji Ugrinovci – Golubac (483) - Moravskoj diviziji I poziva da prodire na frontu Ručić – Ozren
- Dunavskoj diviziji I poziva da prodire na frontu Ozren – Lozanj
- Dunavskoj divizija II poziva da prodire na frontu Lozanj – Brezna ka Banjanima i Teočinu
Mišić zahteva i jaku artiljerijsku pripremu za napad rečima:
„…da ona svojom snažnom i obilnom vatrom, ne štedeći u ovi mah municiju, još u prvim trenucima treba da slomi otpor neprijatelja i da prokrči put pešadiji.“
Austrougarska vojska je tokom 02. decembra 1914. godine nastavila kretanje ka severoistoku i ušla je u napušteni Beograd.
U protivofanzivi celokupne srpske vojske započetoj u 7 sati 3. decembra Austrougarske trupe su u potpunosti iznenađene, i primorane su na povlačenje. Prvog dana kontraofanzive 3. decembra zarobljena su 3 oficira, 400 podoficira i vojnika, 4 topa sa 1 000 granata. Zbog povoljnog razvoja situacije Mišić naređuje produžetak napada na 16. korpus koji nije imao nikakve rezerve i u stalnom povlačenju sa ciljem ovladavanja grebenskog masiva Prostruga – Rajac – Suvobor. Istovremeno ostale srpske armije bivaju zadržane jakim otporom na svojim početnim položajima, zbog čega SVK 4. decembra naređuje Mišiću da po osvajanju Suvobora obustavi ofanzivu, dok se ne raščisti situacija na ostalim frontovima. Oko podne 5.demebra Prva armija izbija na greben Prostruge i do kraja dana ga u potpunosti zauzima i tu se zaustavlja. Istovremeno Dunavska divizija I poziva uspeva da preseče odstupnicu austrougarskim trupama na Suvoboru i Maljenu i oko 23 sata izbija na Kondžulsko brdo i Čugulj.
Ovim uspesima Prve Armije 5.decembra je probijen front 16. korpusa austrougarske vojske i otpočeo je progon neprijatelja iako su ostale armije i dalje bile na svojim početnim položajima, dok je Timočka divizija I poziva (iz sastava II armije) poslata kao pojačanje Odbrani Beograda.
Oskar Poćorek uviđa potpuni poraz 16. korpusa i proboj austrougarskog fronta zbog čega 6.decembra naređuje VI armiji da se povuče na levu obalu Kolubare, naređujući:
- 16. korpusu da se povuče severno od Valjeva
- 15. korpusu da se povuče na liniju Slovac – Lajkovac
- 13. korpusu da što je moguće duže zadrži položaje kod Lazarevca
Istog dana I armija izbija na liniju Gugoši – Mednik – Baćenac – Rudo – Maljen, i Trećaa armiji pobđeuje na svom frontu. Neprijatelj je primoran na povlačenje da bi sačuvao sopstvene bokove. Užička vojska izlazi na obalu Drine, dok je II armija, oslabljena prebacivanjem Timočke divizije I poziva, obustavila ofanzivu držeći se odbrambrenih dejstava.
U ranim jutarnjim časovima istureni delovi Dunavske divizije I poziva ulaze u Valjevo, oslobođeno 6.decembra, dok se 16. korpus utvrđuje na pozicijama severno od Valjeva u pokušaju pružanja poslednjeg otpora.
Treća armija izbija na Kolubaru i nastavlja da goni neprijatelja na prostoru izmelju Ljiga i Toplice, upućujući Drinsku diviziju II poziva kao pojačanje Drugoj armiji, koja nakon toga prelazi u napad.
Oskar Poćorek naređuje 8.12. V armiji da obustavi napad i da se sa VI armijom, koja je u povlačenju, povuče i utvrdi na liniji: Stepojevac-Tolobas-Gradac-Parcanski vis-Koviona-Lina-Krajkova Bara-Mostinje (na Dunavu). Međutim sledećeg dana 16. korpus severno od Valjeva biva potpuno razbijen, zbog čega je 15. i ostacima 16. korpusa naredio da se povuku ka Šapcu, a 13. korpusu da pomogne V armiji u pokušaju da održi položaje Ralja – Stepojevac – Obrenovac (dužine 60km). Ova linija fronta bila je predugačka, tako da V armija 10.12. zauzima nove položaje Duboko (na Savi)-Sremčica-Cvetkov grob-Avala-Mostinje (dužine 32km).
Srpska vojna komanda istog dana naređuje I armiji da se zaustavi u Valjevu obezbedi bok i pozadinu ostalih armija koje će otpočeti proboj fronta V armije, a da istovremeno delom snaga nastavi proterivanje 15. i 16. korpusa koji su se u neredu povlačili ka Bosni i Sremu. Prema naredbama završna ofanziva za oslobođenje Beograda otpočinje 11. decembra udarom III armije u 5:00 odnosno I i II armije u 7:00.
Austrougarski 15. korpus je povlačeći se pred Drinskom divizijom I poziva u roku od 27 časova prelazi 40 km i kod Šapca napušta teritoriju Kraljevine Srbije. Istovremeno su se ka Šapcu pred Dunavskim divizijama I i II poziva povlačili ostaci 16. korpusa. Njihovim prebacivanjem u Srem 12. decembra okončane su operacije u Kolubarskoj bici.
Ostale neprijateljske trupe su se nakon poraza na Avali povukle ka Beogradu, a u podne 14. decembra izdata je naredba da se sa prvim mrakom izvrši povlačenje preko Save. Tokom noći austrougarske trupe su napustile Beograd koji je 15. decembra oslobođen čime su okončane borbe na balkanskom ratištu tokom jeseni 1914. godine.
Gubici vojske Kraljevine Srbije:
Poginulih – 22.000, ranjenih – 91.000, zarobljenih – 19.000
Ukupno oko 132.000 vojnika je izbačeno iz stroja.
Gubici vojske Austrougarske monarhije:
Poginulih – 27.216 (vojnika i podoficira) + 1080 (oficira)
Ranjenih – 118.911 (vojnika i podoficira) + 3.211 (oficira)
Zarobljenih – 1.800 (vojnika i podoficira) + 66 (oficira)
Nestalih – 73.988 (vojnika i podoficira) + 656 (oficira)
Bolesnih – 44.117 (vojnika i podoficira) + 2.599 (oficira)
Ukupno je izbačeno iz stroja 266.212 vojnika i podoficira i 7.592 oficira.
Posledice bitke:
Najveći značaj Kolubarske bitke ogleda se u tome što Austro-Ugarska nije uspela da svojim snagama uništi Kraljevinu Srbiju, zbog čega su Centralne sile i tokom 1915.godine primorane da se bore na tri fronta i što je još bitnije Nemačka je bila primorana da pošalje pomoć u ljudstvu na Balkanski front, čime su oslabljene njene snage na preostala dva fronta, a samim tim i njene šanse da uspešno eliminiše jedan od njih.
Bitka je imala značaj i na globalnom planu.
Silovita srpska pobeda odložila je ulazak u rat Bugarske, koja se spremala da uđe u rat na strani Centralnih sila, računajući da je Srbija poražena i da će bez borbe doći do teritorija oko kojih je protiv Kraljevine Srbije godinu dana ranije vodila Drugi balkanski rat.
Srpska pobeda je doprinela odluci Kraljevine Italije da uđe u rat na strani Antante.
General Živojin Mišić je posle uspešnog vođenja operacije unapređen u čin vojvode, dok je njegov suparnik Oskar Poćorek smenjen sa mesta glavnokomandujućeg Balkanske vojske krajem 1914.godina, a na njegovo mesto je postavljen nemački feldmaršal August fon Makenzen.
Značaj Kolubarske bitke u istoriji ratovanja.
Kolubarska bitka ušla je u istoriju ratovanja kao jedinstven primer da se vojska, kojoj je predviđen potpun slom, za kratko vreme reorganizuje, pređe u kontraofanzivu i nanese neprijatelju odlučujući poraz. Taktika pregrupisavanja samo I armije i koncentrisanog udara na VI armiju(koja je bila razvučena na širokom frontu) koju je izveo Živojin Mišić danas se izučava na vojnim školama širom sveta.
Kolubarska bitka je značajna i po tome što su obe vojske u operacijama nisu imale strategijske rezerve kojima bi mogle da ojačaju svoje linije tamo gde je to neophodno, već su to postizale prebacivanjem snaga sa jednog na drugi deo fronta. .
